Şartlı satış ve hediye

Sual: Bir kimse, birine para hediye edip, (Bu parayı, elma alman şartıyla sana hediye ettim. Bu parayla gazoz alırsan, haram olsun!) dese, o da bu parayla gazoz alsa, gazoz ona haram olur mu?
CEVAP
Hayır, haram olmaz. Hediye sahihtir, hediye verilirken söylenen şartlar ise bâtıl olur. Yani, elma alması gerekmez. O parayla muz da, gazoz da alabilir.

Geçersiz şartlar
Sual: Alışveriş yaparken, ödünç veya hediye verirken, bir şey şart edilince, yapılması caiz olan ve şarta uyulmaması gereken şeyler nelerdir?
CEVAP
Bazıları şöyledir:
Hizmet etmek şartıyla verilen ödünç sahihtir, şartı geçersizdir. Yani ödünç parayı alan kimsenin, hizmet etmesi gerekmez.

Hizmet etmek şartıyla, verilen sadaka geçerlidir, sadakayı alanın hizmet etmesi gerekmez.

Yavrusunu vermemek şartıyla, bir hayvanı hediye etmek sahihtir, yavrusu da hediye edilmiş olur.

Mehir vermemek şartıyla yapılan nikâh sahih olur, daha sonra erkek mehrini hanımına vermek zorundadır.

Hiç kimseyle evlenmemesi şartıyla karısını boşamak sahih olur, şarta uymak gerekmez, yani kadın boşanınca, iddet müddetinden sonra, artık istediğiyle evlenebilir.

Alıcı veya satıcıya faydası olmayan şartla alışveriş sahih olur, şart edilen şey yapılmaz. Mesela bu meyveyi hanımınla yemek şartıyla satıyorum dese, satın alan istediği kimseyle yiyebilir. Şart geçersiz olur.

Müşterinin, başkasına satmaması veya hediye etmemesi yahut binmemesi şartıyla bir hayvanı satmak; müşterinin kendi giymemesi şartıyla elbise satmak; müşterinin kendi yememesi veya başkasına satmaması şartıyla yiyecek satmak; başkasına satmamak şartıyla bir şey satın almak gibi yapılan alışverişlerin hepsi sahih olup, şartların hepsi geçersizdir, şartlara uyulmaz.

Kesmek şartıyla hayvan satın almak sahihtir ve şart geçersizdir.

Bir malı, o şehirde satmamak şartıyla satın almak sahih olup, şart geçersizdir. O şehirde de satabilir.

Bir kimseye faydası olmayan veya zararı olan şartla satış da sahih olup şart geçersizdir. Mesela, bir evi yıkmak şartıyla satın almak gibi.

Alıcı ve satıcıdan başkasına faydası olan şart geçersiz olup, satış sahih olur. Mesela, müşterinin başka birine borç vermesi şartıyla satmak gibi ki, satış sahih olup, borç vermek gerekmez.

Müşteriden başkasının, satıcıya borç veya hediye vermesi şartıyla satış sahih olup, bunları vermesi gerekmez. (Bu bilgilerin hepsi S. Ebediyye’den alınmıştır)