Sual: (Sağdan başlamak, teke riayet etmek müstehabdır) deniyor. Müstehab nedir? Mesela, abdestte yüzü sağdan sola doğru yıkamak müstehab mıdır?
CEVAP
Evet. (Allah sağdan başlamayı sever), (Suyu sağdan dağıtın!), (Sağ elle yiyip için, sağ elle alıp verin; çünkü şeytan, sol eliyle yiyip içer, sol eliyle alıp verir), (Karşınıza iki yol çıkarsa, sağdan yürüyün!) hadis-i şeriflerine uymalı. Bir şey karıştırırken, mesela çay, çorba, ayran gibi şeyleri, sağdan sola doğru karıştırılmalı. Otobüse binince sağ tarafa oturmalı. Bir şey alırken veya bir şey verirken teke riayet etmeli, 1, 3, 5, 7 gibi tek olmasına dikkat etmeli. Teke riayet etmek de sağdan başlamak gibi sünnet-i zevaiddir. Bunlar müstehabdır.
Müstehab demek, Resulullah'ın “sallallahü aleyhi ve sellem” ömründe birkaç kere yaptığı şeylerdir. Müstehabı işlemeyene günah olmaz. Ama müstehabı işleyene sevab çoktur. (İslâm Ahlâkı)
Bazen, müstehab deyince sünnet anlaşılır. (Seadet-i Ebediyye)
İmam-ı Rabbânî hazretleri, Mevlana Salih’e bahçeden birkaç karanfil getirmesini emretti. Onun, altı tane karanfil getirdiğini görünce buyurdu ki:
(Bizim en aşağı talebemiz, en azından (Allahü teâlâ tektir, teke riayet edeni sever) hadis-i şerifini bilir. Teke riayet müstehabdır. İnsanlar müstehabı ne zannediyorlar? Müstehab, Allahü teâlânın sevdiği şeydir. Eğer dünya ve âhireti Allahü teâlânın sevdiği bir şey için verseler, hiçbir şey vermemiş olurlar.)
Bu kadar kıymetli olan müstehaba, bazı örnekler bildirelim:
Abdesti bozulunca tekrar abdest almak ve mekruh vakit değilse, o abdestle iki rekât Sübha yani abdest için şükür namazı kılmak müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Abdestten artan suyu, kıbleye karşı ayak üzere içmek müstehabdır. (İslam Ahlâkı)
Abdestten sonra çamaşırına biraz su serpmek müstehabdır. (Mızraklı İlmihâl)
Namaz kıldıktan sonra, abdestli iken, yeni namaz için bir daha abdest almak müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Abdest alırken dişleri temizlemek sünnettir. Bunu misvakla yapmak müstehabdır.
Abdest alırken, dua okumak veya her uzvu yıkarken kelime-i şehadet getirmek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Abdestte üzerine su sıçratmamak, kıbleye karşı almak, kimseden yardım istememek, kalan sudan içmek, abdestten sonra kurulanmak, kelime-i şehadet getirmek, üç kere Kadr sûresini okumak ve iki rekat namaz kılmak müstehabdır. (İslam Ahlâkı)
Tuvalete özel pijama ile ve başı örtülü olarak girmek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Taharetlendikten sonra, arta kalan yaşlığı kurulamak müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Kağıt oyunlarını oynadıktan sonra tekrar abdest almak müstehabdır. (Ebussuud Efendi Fetvaları)
Misafiri üç gün ağırlamak sünnet, daha fazlası ise müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Kabir ziyaret ederken, kıbleyi arkada bırakıp, meyyitin yüzüne karşı oturup selam vermek müstehabdır. (İhya)
Duaların sonunda hamd etmek müstehabdır. (Berîka)
Dua ederken avuçları açmak, iki el arası açık olmak, kolları göğüs hizasına kaldırmak, duadan sonra elleri yüze sürmek müstehabdır. (İslam Ahlâkı)
Duayı abdestli okumak müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Bir yere toplanırken, oradan dağılırken, abdest alırken, abdestten sonra, kitap okurken, dînî sohbete ve önemli işlere başlarken salevat okumak müstehabdır. (Redd-ül-muhtar)
Kurban etinin üçte birini fakirlere vermek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Kendi mezhebinde mekruh değilse, başka mezheplerdeki farzları yapmak müstehabdır. Mesela Mâlikî veya Hanbelî olanın uyluklarını kapatması farz değil, ama Hanefî ve Şâfiî'de farzdır. Mâlikî ve Hanbelî olanın uyluklarını kapatması müstehab olur. (Redd-ül-muhtar)
Başka mezhebin farzlarına ve müfsidlerine uymak müstehabdır. Mesela Hanefîlerin yabancı kadına dokununca abdest almaları müstehab olur. (İbni Abidin)
Güzel giyinmek, güzel koku sürünmek müstehabdır. (Bahr)
Diğer üç mezhepte abdesti bozacak şey olunca, abdest almak müstehabdır. (İslam Ahlâkı)
Hayız bittikten sonra, gusletmeden vaty caiz ise de, gusletmek müstehabdır. (Dürr-ül muhtar)
Mevlid Kandili’nde, mevlidi Allah rızası için okumak, salevat-ı şerife getirmek, tatlı şeyler yedirip içirmek, hayrat ve hasenat yapmak, böylece, o gecenin şükrünü yerine getirmek müstehabdır. (Ni'met-ül kübrâ, Hadîka, M. Nasihat)
Yatsı namazını kış aylarında gecenin üçte birine kadar geciktirmek müstehabdır. Vitir namazını ise gece yarısından sonra kılmak müstehabdır. (Mektubat-ı Rabbânî)
Sabah namazını cemaatle kılarken her mevsimde ortalık aydınlanıncaya kadar beklemek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Son teşehhütte Rabbena’dan sonra, âyet ve hadislerde geçen duaları okumak müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Rükû ve secde tesbihlerini 5, 7, 9 veya 11 kere söylemek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Kapalı yerdeyken deprem olursa, oradan dışarı kaçmak müstehabdır. (Bezzaziyye)
Son sünneti, farz ve ilk sünneti kıldığı yerden başka yerde kılmak müstehabdır. (İmdad-ül-fettah)
Yalnız kılanın, gece kıldığı farz veya nâfile namazlarında, sesli okuması müstehabdır.
Evvabin namazı kılmak müstehabdır. O vakitte 6 rekât kaza namazı kılan Evvabin namazı da kılmış olur. Çünkü müstehab ve sünnet, farzın yanında denizde damla bile değildir. (Mektubat-ı Rabbânî)
Öğlenin ve yatsının farzından sonra dört rekât ve akşamın farzından sonra altı rekât daha kılmak müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Yatsının farzından önce 4 rekât namaz kılmak müstehabdır. (Dürr-ül muhtar, İhtiyar, Halebî)
Beş vakit namazdan sonra, hemen bir Âyet-el kürsi ve 99 tesbih ve bir tehlil okumak müstehabdır. (İslam Ahlâkı)
Şükür secdesi yapmak müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Ölü yıkayacak kimsenin, önce gusletmesi müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Sünnete uygun okunan ezanı işitenin, oturuyorsa kalkması, yürüyorsa durması müstehabdır. (İslam Ahlâkı)
Çocuk için akika kesmek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Resulullah efendimiz için kurban kesmek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Kadınların, misvak yerine sakız çiğnemeleri müstehabdır. (İslam Ahlâkı)
Yalan söyleyerek özür dileyeni affetmek müstehabdır. (İslam Ahlâkı)
İnsanlara müdara etmek müstehabdır. Yani, herkese karşı tatlı dilli, güler yüzlü olmalıdır. (İslam Ahlâkı)
Düğün davetine gitmek sünnet, başka ziyafetlere gitmek müstehabdır. (İslam Ahlâkı)
Mektupla gelen selamı okuyunca hemen (ve aleyküm selam) demek farzdır. Bunu yazıp cevap olarak göndermek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Beyaz ve siyah giyinmek müstehabdır. (İbni Âbidin)
Vakit girdiği kesin anlaşılınca iftarı namazdan önce yapmak müstehabdır. (Tahtâvî)
Yatsı namazını kıldıktan sonra, ihtiyaç olmadıkça konuşmamak müstehabdır.
Cumartesi gününe gelse de, Arefe günü oruç tutmak müstehabdır.
Nimeti göstermek için, iyi ve kıymetli giyinmek müstehabdır. (Redd-ül-muhtar)
Allahü teâlânın ismini söyleyince, işitince, yazınca, celle celalüh, teâlâ gibi saygı sözlerinden birini söylemek, yazmak birincisinde vacib, tekrarında ise müstehabdır. Resulullah efendimizin ismini işitince salevat söylemek de böyledir. (Redd-ül-muhtar)
Eshab-ı kiramın isimlerini yazarken, okurken ve işitince, “radıyallahü anh” demek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Âlimlerin ismi geçince, “rahmetüllahi aleyh” demek müstehabdır. (Redd-ül-muhtar)
Hutbede, dört halifenin isimlerini söylemek müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Büyükler geldiği zaman, kalkarak karşılamak müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Salihlerin ve evliya zatların kabirlerinden bereketlenmek müstehabdır. (İhya-ül-ulum)
Üzerinde Allahü teâlânın hakkı veya kul hakkı bulunan kimsenin, iki şahit yanında vasiyet etmesi veya yazması vacibdir. Üzerinde hak bulunmayanın vasiyet etmesi müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
Camiye sağ ayakla girmek, girince sağ tarafa oturmak müstehabdır. Ayakkabı, gömlek giyerken, başı tıraş ederken ve tararken, tırnak keserken, Müslümanın evine ve odasına girerken, sadaka verirken sağdan başlanır. Bunların zıddı olanları yaparken, mesela ayakkabı, çorap, elbise çıkarırken, Müslümanın evinden, odasından çıkarken, tuvalete girerken, sümkürürken, taharetlenirken soldan başlamak müstehabdır. Özürsüz bunların tersini yapmak, tenzihi mekruh olur. Sağ elle yiyip içmek, sağ elle kurban kesmek, sağ elle yazmak, çay, kahve, su gibi şeyler verirken sağdan başlamak müstehabdır. (Seadet-i Ebediyye)
İmam-ı Nevevî hazretleri buyuruyor ki: Mübarek, şerefli ve temiz işleri yaparken sağdan başlamak müstehabdır. Bunlara Sünen-i zevaid denir. Tekili Sünnet-i zaidedir. Ayakkabı, gömlek giyerken, saç tararken, misvak kullanırken, tırnak keserken, el, ayak yıkarken, mescide girerken, heladan çıkarken, sadaka verirken, yemek yerken, su içerken sağdan başlanır. Bunların zıddı olanları yaparken, mesela ayakkabı çıkarırken, taharetlenirken, sümkürürken soldan başlamak müstehabdır. Bunların tersini yapmak tenzihi mekruhtur. (Hadîka)
İmam-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki: Resulullah'ın âdet olarak yaptığı şeyleri yapmamak bid'at değildir. Bunları yapıp yapmamak, ülkelerin ve insanların âdetlerine bağlı olup, dînî hükümler değildir. Her ülkenin âdeti başka başkadır. Hattâ bir ülkenin âdeti zamanla değişir. Bununla beraber, âdete bağlı şeylerde de, Resulullah’a “sallallahü aleyhi ve sellem” uymak, dünya ve âhirette insana çok şey kazandırır ve çeşitli saadetlere yol açar. (1/231)