Müteşabih âyetleri tevil etmek

Selefi genç diyor ki:
Allah Arşta istiva etmiştir, hep orada oturmaktadır, onda hiç değişiklik olmaz. Âyetler tevil edilmez aynen anlaşıldığı gibi söylenir.
CEVAP
Gencin Allah’ta değişiklik olmaz demesi doğrudur. Ama bu onun oturma görüşünün yanlış olduğunu gösterir. Hâşâ Allah Arşta oturuyorsa, onda değişiklik olmayacağına göre hep orada oturuyor demektir. Ama birçok âyetin zahir manalarına göre, Allah’ın yerde, gökte ve kâinatın dışında olduğu da anlaşılıyor. Böyle olunca, Arşta olmadığı da anlaşılıyor. Şu âyetlere bakalım:
(O, göklerde ve yerde tek Allah’tır.) [Enam 3]

(O gökte ilahtır, yerde ilahtır. [veya gökteki ilah da, yerdeki ilah da Odur.]) [Zuhruf 84]

Bu âyetlerden, hâşâ Allah’ın hem yerde ve hem de gökte olduğu anlaşılabilir. Böyle inanmak ise küfürdür.

(O her şeyi kuşatmıştır.) [Fussilet 54]
Bu âyetten de hâşâ, Allah’ın, kâinatın dışında olup her şeyi kuşattığı anlaşılıyor. Bu da küfürdür.

(Allah göklerin ve yerin nurudur. Onun nuru, içinde ışık bulunan bir kandile benzer. O ışık bir cam fanus içindedir, fanus ise, inciye benzer parlak bir yıldız gibidir. Doğuya da batıya da nispet edilmeyen mübarek ağacın zeytininden çıkan yağ ile tutuşturulur. Bu yağ ateş değmese de ışık verecek aydınlıktadır. Bu nur üstüne nurdur. Allah dilediğini nuruna kavuşturur. Allah insanlara böyle temsiller getirir. O, her şeyi bilir.) [Nur 35]
Bu âyette de hâşâ Allah’ın bir nur olduğu gökleri de yeri de aydınlattığı anlaşılıyor. Bir selefi de (Allah nur olduğuna göre, her yeri aydınlatıyor ve her yerdedir) demişti. Böyle bilmek de küfürdür.

Bu âyetler tefsirlerde açıklanmıştır. Açıklamasız âyetleri okumak bu bakımdan da çok yanlış olur. Bu âyetler, gencin dediği gibi tevil etmeden, açıklamadan olduğu gibi anlaşılırsa, hâşâ Allah’ın hem yerde, hem gökte, hem Arş’ta, hem kâinatın dışında hem bir nur, bir ışık olduğu da anlaşılır. Gencin Arş’ta devamlı duruyor demesi bu âyetlere zıttır. Arş yaratılmadan önce hâşâ Allah nerede duruyordu? Oturmak, yorgunluk ve acizlik değil midir? Hâşâ Allah aciz denir mi?

Müteşabih âyetler tevil edilmez, keyfiyetini Allah bilir denir. Yanlış anlaşılmaması için mana verilecekse görülen manası verilmez. Şu âyetlere de bakalım:
(Kıyamet günü yeryüzü Allah’ın avucunda olur, gökler de sağ eliyle dürülür.) [Zümer 67]

(Allah'ın eli onların elleri üzerindedir.) [Fetih 10]

Şura suresinin 11. âyetinde (O hiçbir şeye benzemez) buyuruluyor. Hâşâ Allah’ın avucu ve eli denince insana benzetilmiş olur. O hiçbir şeye benzemez âyetine göre onu insana benzeten, Arşta insan gibi oturuyor diyen kâfir olur.
(İsa, Allah’ın resulü ve Meryem’e ulaştırdığı kelimesi ve ondan bir Ruhtur.) [Nisa 171]

(Meryem’e ruhumuzdan üfledik.) [Tahrim 12]

(Âdem’e şekil verip ruhumdan üflediğim zaman, secdeye kapanın.) [Hicr 29]

Bu âyetlerden de, hâşâ Hazret-i İsa’nın ve Hazret-i Adem’in Allah’ın ruhundan bir parça olduğu ve Allah’ın da insan gibi ruhu olduğu anlaşılabilir. Onun için Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiği şekilde müteşabih âyetlerin keyfiyetini bilmeyiz demelidir.

Kanadını germek
Sual: (Kur’anda birkaç âyette, Peygamberimize, (Müminlere kanadını indir) buyuruluyor. Bu âyetten Peygamberimizin tek veya iki kanadı olduğu anlaşılamayacağı gibi, (Allah'ın eli sıkı değildir) âyetinden de, Allah'ın eli olduğu anlaşılamaz) sözü doğru mudur?
CEVAP
Elbette doğrudur. (Kanadını indir!) veya (Kanadını ger!) tâbiri Arapların da, kullandığı bir tâbir ki, Allahü teâlâ, onların anladığı dille söylüyor. Tavuklar, civcivlerini, kuşlar yavrularını kanatları altına alıp onları korumaya çalışırlar. (Kanadını indir, kanadını ger!) tâbirleri (Onları koru!) anlamındadır. Resulullah efendimiz, müminleri sonsuz azaptan korumaya çalışmıştır.

Kanat gibi, el tâbiri de bir deyimdir. Kanadın hakiki kanatla ilgisi olmadığı gibi, elin de hakiki el ile hiçbir alakası yoktur. (İstanbul valinin elindedir) demek avucunun içinde demek değil, onun kuvveti altındadır demektir. (Falanca dünyayı parmağıyla döndürür) demek de böyledir, parmakla ilgisi yoktur. (Her şey Allah'ın elinde) demek de böyledir. Yani her şey onun kudreti altındadır. Bir âyet-i kerime meali şöyledir:
(Allah'ın eli [yardımı] onların [biat edenlerin] ellerinin [yardımlarının] üzerindedir.) [Fetih 10]

Allah'ın eli var diyen Selefiler, çok büyük bir yanlış içine giriyorlar. Allah'ı cisim şekline sokmuş oluyorlar. Bu ise küfürdür. Çünkü Allahü teâlâ hiçbir şeye benzemez. Bir âyet-i kerime meali de şöyledir:
(O hiçbir şeye benzemez.) [Şura 11]

Selefiler, (Mahiyetini bilmediğimiz bir el) deseler de, neticede yine eli var demiş oluyorlar. Bu yanlışlık, deyimleri gerçek manada anlamalarından kaynaklanmaktadır.