Saltanatın dört esası

Hikmet ehli zatlar buyuruyor ki:
Harun Reşid, oğluna hilafeti bırakmadan önce der ki:
Bak oğlum, şu benim oturduğum koltuk dört ayaklı. Bu ayağın bir tanesi kırılsa ben oturamam. Sen hiç oturamazsın. Onun için, bu dört ayağın sağlam olması şarttır. İşte, saltanatın da dört esası vardır. Bu dört esastan biri sakatlanırsa bütün saltanat yıkılabilir:
1- Adalet: Kayırmak, ayırmak olmamalı. Adaletin önünde, çoban ve sultan eşit haklara sahiptir. Büyük devletlerin yükselmesi, durması ve çökmesi hep adalete bağlılıkları nisbetinde olmuştur. Dünyada adaletle iş görmeyenler, her nerede olursa olsun adaletten sapan insanlar, ahirette çok sıkıntı çekecekler; çünkü asıl adalet oradadır. Dolayısıyla bize düşen vazife, daha çok ihsanda bulunmak, daha çok vermek, paylaşmakta dikkat etmektir.

2- Emniyet: İnsanlara emniyet vermelisin ki, herkes sana güvenmeli ve emniyet içinde yaşamalı. Emniyet ve güven olmadığı zaman, saltanat yaşayamaz. Güven elde etmek çok zordur; ama kaybetmek an meselesidir. Menfaatini düşünen, kaybeder. Hak ne ise, onu savunmalı.

3- Hesabını yapmak: Nasıl Cenâb-ı Hak ahirette hesap soracak, o zaman sen de dünyadayken hesabını dürüst ver! Gelirinin, giderinin hesabını iyi yap! Milletin parası emanettir. İdareci kendine ait olanla ne yaparsa yapar; ama milletin parasını harcarken, kullanırken, gösterilen hassasiyet nispetinde, sevab veya günah kazanacaktır. Tasarruf etmeden, gelir artırılsa da, hiç faydası olmaz. Tasarruf edip, helalinden geliri artırmak gerekir. Bardağın dolması değil, taşması önemli. Su taşmazsa, millete faydası olmaz. Tasarruf ve geliri artırmak, milletin gücünü, hızını artırır.

4- Haberleşmek: Doğru bilgi, sana vaktinde gelmeli, senden de vaktinde gitmeli. Bunda aksaklık, eksiklik olmamalı. Yoksa çok sıkıntı çekersiniz, bütün sıkıntınız aranızdaki haberleşme eksikliğinden olur. Bilgi almadan bilgi verilmez. Doğru bilgi alamazsan, doğru bilgi veremezsin. Yanlış bilgi alırsan, yanlış karar verirsin, yani yanlış bilgi verirsin. Doğru bilgi altındır. Hatta altından daha kıymetlidir. Milletin iki emaneti var, bunlara çok dikkat etmek şarttır. Biri bilgi, ikincisi para. Her emanete olduğu gibi bu emanete de hıyanet edilmez. Emanete hıyanet ve verdiği sözde durmamak, münafıklık alametidir. Münafık ise Cehennemin en dibine gider.