Sual: Abdestin edepleri nelerdir?
CEVAP
Edep, burada yapılması sevab olup, yapılmazsa hiç günah olmayan şeyler demektir. Hâlbuki sünneti yapmak sevab olup, yapmamak, tenzihi mekruhtur.
Abdestin edeplerinden, bazıları şunlardır:
1- Abdesti, namaz vakti girmeden önce almak.
2- Helâda taharetlenirken, kıbleyi sağ veya sol tarafa almak.
3- Su ile taharetlenmek. Temizleninceye kadar yıkamalıdır.
4- Taharetlendikten sonra, bez ile kurulanmak.
5- Taharetlendikten sonra, avret mahallini hemen örtmek.
6- Başkasından yardım istemeyip, abdesti kendisi almak.
7- Kıbleye karşı, abdest almak.
8- Abdest alırken konuşmamak.
9- Her uzvu yıkarken, kelime-i şehadet okumak.
10- Abdest dualarını okumak.
11- Ağzına sağ el ile su vermek.
12- Burnuna sağ el ile su vermek, sol el ile temizlemek.
13- Ağzı yıkarken, dişleri Misvak ile temizlemek.
14- Ağzı yıkarken, oruçlu değilse, ağzı çalkalamak, yani boğazında hafif gargara yapmak.
15- Burnu yıkarken, suyu kemiğe yakın çekmek.
16- Kulağı mesh ederken birer parmağı, kulak deliğine sokmak.
17- Ayak parmaklarının aralarını tahlil ederken, sol elin küçük parmağı ile ve alt taraflarından tahlil etmek.
18- Elleri yıkarken, geniş yüzüğü yerinden oynatmak. Dar, sıkı yüzüğü oynatmak ise farzdır.
19- Su bol ise de, israf etmemek.
20- Suyu, yağ sürer gibi az kullanmamak.
21- Abdest aldığı kabı dolu bırakmak.
22- Abdest bitince veya ortasında, (Allahümmec’alnî minettevvâbîne vec’alnî minel-mütetahhirîne vec’alnî min ibâdikes-sâlihîne vec’alnî minellezîne lâ havfün aleyhim velâ hüm yahzenûn) duasını okumak.
23- Abdestten sonra Sübha, yani iki rekât namaz kılmak.
24- Abdestli iken, abdest almak. Yani namaz kıldıktan sonra, abdestli iken, yeni namaz için bir daha abdest almaktır.
25- Yüzü yıkarken, göz pınarını, çapakları temizlemek.
26- Yüzü, kolları, ayakları yıkarken, farz olan yerlerden biraz fazlasını yıkamak.
27- Abdest alırken, kullanılan sudan, elbiseye, üste, başa sıçratmamak.
Abdest alınca kurulanmak
Sual: Abdestten sonra havlu ile kurulanmak caiz midir? Şafiiler niçin kurulanmıyor?
CEVAP
Hanefi’de abdest aldıktan sonra kurulanmak caizdir, mahzuru yoktur. Hatta müstehap diyen âlimler vardır. Kışın soğukta kurulanmasa zararı olabilir. Ekvatora yakın sıcak memleketlerde kurulanmak o kadar önemli değildir. Şafii’de kurulanmamak evladır. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Abdest aldıktan sonra temiz bir havlu ile kurulanmakta beis yoktur. Kurulanmamak iyidir. Çünkü abdest suyu, diğer amellerle beraber tartıya girer.) [İ. Asakir]
Çeşmeden içmek
Sual: Abdestten artan suyu, kıbleye karşı ayak üzere içmek müstehabdır. Çeşmeden içmek de olur mu?
CEVAP
Evet.
Üç defa hilallemek
Sual: Abdestte ayak parmaklarını üç defa hilallemek müstehap mı?
CEVAP
Evet.
Sol elle hilallemek
Sual: Ayak parmaklarını, sol elin başparmağı ile de hilallemek caiz mi?
CEVAP
Evet.
Kolları sıvarken
Sual: Abdest için kolları sıvamaya sağdan mı başlanır?
CEVAP
Evet.
Ayak parmaklarını hilallemek
Sual: Ayak parmakları nasıl hilallenir?
CEVAP
Sağ ayağı yıkarken, sol elin küçük parmağı ile sağ ayağın küçük parmağından başlanır, başparmağa doğru, ayak parmaklarının alt tarafından araları hilallenir. Sol ayağı yıkarken, sol elin küçük parmağı ile sol ayağın başparmağından başlanır, küçük parmağa doğru, ayak parmaklarının alt tarafından araları hilallenir. Müstehabdır.
Su serpmek
Sual: Mızraklı İlmihâl kitabında, (Abdestten sonra şalvarına biraz su serpmek müstehabdır) diye yazıyor. Su serpmekle bir yer temizlenmez. Bu bir hurafe değil midir?
CEVAP
Akılla, mantıkla dinî hüküm verilmez. Mızraklı İlmihâl diye bilinen ilmihâl kitabının asıl ismi, Miftah-ul-Cennet olup, muteber bir eserdir. Vesveseyi önlemek için su serpmek emredilmiştir. Süfyan bin Sekafi hazretleri bildiriyor ki: (Resulullah efendimiz, [Müslümanlara öğretmek için] abdest aldıklarında, bir avuç suyu önlerine serperlerdi.) [Nesaî, İbni Mace, Ebu Davud, İ. Ahmed]
Abdest alırken başımızı mesh ediyoruz. Mesh etmekle saç yıkanmış olmuyor, ama din emrettiği için yapıyoruz. Bu emre de, aklımız ermese de uymamız şarttır.
Ayak parmakları nasıl hilâllenir?
Sual: Seadet-i Ebediyye kitabında, (Ayak parmaklarını hilâllemek sünnettir. Sol elin küçük parmağıyla ve alt taraflarından üç kere hilâllemek ise müstehabdır. Ayak parmaklarını tahlil için, sol elin küçük parmağı, sağ ayağın küçük parmağından ve sonra, sol ayağın büyük parmağından başlayarak, ayak parmakları arasına, sırayla alt taraftan sokulur) deniyor. Ayak parmaklarını, küçük parmakla değil de, başka parmakla yapsak, alttan değil de, üstten yapsak, yine müstehab yerine gelir mi?
CEVAP
Evet, müstehab yerine gelir, yani hilâllenmiş olur, ancak orada bildirilen müstehabların bazılarına uyulmadığından, uyulmayan müstehabların sevabından mahrum kalınır. Sol elin parmağıyla, hilâllemek müstehabdır. Sol elin küçük parmağıyla hilâllemek, ayrı bir müstehabdır. Hilâllemeyi alt taraftan yapmak [yani alttan başlayıp üste doğru çekmek], ayrı bir müstehabdır. Sağ ayağın küçük parmağından ve sonra, sol ayağın büyük parmağından başlamak, ayrı bir müstehabdır. Sırayla yapmak, ayrı bir müstehabdır. Bu müstehabların biri veya birkaçı eksik yapılırsa, sevabı da eksik olur. İmam-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki:
Ayak parmaklarını hilâllerken, sol elin küçük parmağını, ayak parmaklarının alt taraflarından, aralarına sokmalı. Buna önem vermeli, müstehab diye geçmemeli. Müstehabları hafif görmemeli. Bunlar, Allahü teâlânın sevdiği ve beğendiği şeylerdir. Eğer, bütün dünyayı vermekle, beğendiği bir işin yapılabileceği bilinmiş olsa ve dünyayı verip o iş yapılabilse, çok kâr edilmiş olur. Bu, birkaç saksı parçası verip, kıymetli bir elması ele geçirmeye benzer veya birkaç çakıl parçasını verip, ölmüş bir sevgilinin ruhunu geriye getirerek, hayat kazandırmak gibidir. (1/266)
Sual: Abdesti alırken, kıbleye dönerek mi almak gerekir?
Cevap: Abdest alırken üzerine su sıçratmamak, abdesti kıbleye karşı almak, abdest alırken hiç kimseden yardım istememek, abdestten artan, kalan sudan içmek, abdestten sonra, kurulanmak, abdest alırken kelime-i şehadet söylemek, abdestten sonra üç kere Kadir suresini okumak ve iki rekat namaz kılmak müstehabtır.