Mesbukun namazı

Sual: Namaza geç kalıp, imama, çeşitli rekatlarda yetişen kimse, nasıl hareket eder? Hepsine ayrı ayrı misal vererek anlatır mısınız?
CEVAP
Namaza geç kalıp imama birinci rekatta yetişemeyen kimseye Mesbuk denir. Mesbuk, imam iki tarafa da selam verdikten sonra, ayağa kalkarak, yetişemediği rekatları kaza eder ve kıraetleri [okumaları], birinci, ikinci, üçüncü rekat kılıyormuş gibi okur. Oturmayı ise, dördüncü, üçüncü ve ikinci rekat sırası ile, yani sondan başlamış olarak yapar.
Mesela:
1- Öğle, ikindi veya yatsının farzının ikinci rekatına yetişen yani sadece bir rekat kaçırmış kimse, imam selam verdikten sonra, kalkıp, Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturur, Ettehıyyatüyü, salli barikleri, Rabbena âtinayı okuyup selam verir.

2- Öğle, ikindi veya yatsının üçüncü rekatına yetişen yani iki rekat kaçırmış kimse, imam selam verdikten sonra, kalkıp, Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturur. [Başka bir kavle göre oturmazsa da namazı sahih olur.] Ettehıyyatüyü okuduktan sonra kalkar, Fatiha, zammı sure okur, rüku ve secdeden sonra oturur. Ettehıyyatüyü, salli barikleri, Rabbena âtinayı okuyup selam verir. Evla olanı böyledir.

3- Öğle, ikindi veya yatsının dördüncü yani son rekatına yetişen kimse, imam selam verdikten sonra, kalkıp Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturur, Ettehıyyatüyü okuduktan sonra kalkar, Fatiha ve zammı sure okur, rüku ve secdeden sonra oturmayıp kalkar. Fatiha okur, rüku ve secdeden sonra oturup Ettehıyyatüyü, salli barikleri, Rabbena âtinayı okur, selam verir.

4- Akşamın ikinci rekatına yetişen kimse, imam selam verdikten sonra, kalkıp, Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturur, Ettehıyyatüyü, salli barikleri, Rabbena âtinayı okuyup selam verir.

Akşamın üçüncü rekatına yetişen kimse de, imam selam verdikten sonra, kalkıp, Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturur, Ettehıyyatüyü okuduktan sonra kalkar, Fatiha ve zammı sure okur, Rüku ve secdeden sonra oturur, namazı tamamlar.

5- Sabahın 2. rekatına yetişen kimse, imam selam verdikten sonra, kalkıp, Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okur. Rüku ve secdeden sonra oturup namazı tamamlar.

6- Mesbuk, imam son rekatta otururken, Ettehıyyatüyü yavaş yavaş okur, eğer erken bitirirse, imam selam verinceye kadar Kelime-i şehadeti tekrar eder. Sükut etmez. Bu hususta başka kaviller varsa da âlimlerin tercih ettiği budur.

7- Son rekatı da kaçıran kimse, imama teşehhüdde yetişirse, yine cemaat sevabına kavuşur.

8- İftitah tekbirini imamla birlikte söylemenin sevabı çoktur. Onun için imamla birlikte tekbir almaya çalışmalıdır!

9- Hiçbir rekata yetişemeyen, selamdan önce, mesela son teşehhüdde imama uyan, imam, selam verince kalkar, tekbir almadan yeni baştan kılar gibi kılar. Okumalar baştan, oturmalar sondan şekliyle de kılması caizdir.

10- Mukim, seferi olan imama da uyabilir. Seferi olan da, 4 rekatlı olan farzları eda ederken de, mukim imama uyabilir. Yetişemediği rekat olursa, imam selam verince dörde tamamlar. Çünkü, seferi olanın namazı değişerek, imamın namazı gibi 4 rekat olur.

11- Seferi olan öğle, ikindi ve yatsı namazını kılamayıp kazaya bırakınca, kazayı iki rekat kılması gerektiğinden, aynı namazı kaza eden mukim imama uyamaz. Çünkü, mukim imamın, ikinci rekatın sonunda oturması farz değildir. Seferi olanın ise, oturması farz olduğundan mukim imama uyamaz.

12- Cemaate gelen, imamı rükuda görürse, ayakta tekbir getirip, rükua eğilir. Tekbiri eğilirken söylerse, namazı sahih olmaz. Eğilmeden, imam kalkarsa, o rekata yetişmemiş olur.

13- İmam açıktan yani sesli okurken imama uyan kimse, Sübhanekeyi okumaz, imamı dinler. Çünkü Sübhaneke okumak sünnet, imamı dinlemek ise vaciptir. Sübhaneke okumaktan mahrum kalmamak için, imam tekbir aldıktan sonra, hemen imama uymaya çalışmalıdır! İmama uymak için vesvese edip gecikmek doğru değildir.

Sünneti kıldıktan sonra, safa girerken niyet etmek yetişir. Ellerini kulaklarına götürüp "kalbimi toplamadım" diye vesvese edip niyeti geciktiren, bu yüzden Sübhaneke okumayı kaçıran çoktur. Buna fırsat verilmemelidir!

14- İmam farza başlarken veya ikamet okunurken, camiye gelen, cemaatin arasında sünnet kılmaya durmamalıdır. Sabah namazı hariç, diğer namazlarda hemen imama uymalıdır. Sabah namazında ise, sünneti caminin girişindeki sofada kılmalıdır. Sofa yoksa, bir direk arkasında kılmalıdır. Direk de yoksa, hemen imama uymalıdır. Farzdan sonra da sabahın sünneti artık kılınmaz.

15- Camiye geç gelen, rastgele bir yerde durmamalıdır. Eğer sünneti kılarken önünden geçen olursa, kendisine de günah olur. Direk arkasına durmalıdır! (Redd-ül-muhtar, Halebi)

Sual: İmama rükuda yetişmek için acele tekbir getirip eğildim. Tekbiri rükuya gidince bitirmiş oldum. İmamla rükuda bir an beraber durduk. O rekata yetişmiş oldum mu?
CEVAP
Bırakın rekata yetişmeyi namazınız sahih olmadı. Çünkü iftitah tekbirini ayakta almak şarttır. İftitah tekbirini ayakta alıp, sonra imamla rükuda bir an beraber kalsaydınız hem namazınız sahih olmuş olur, hem de o rekata yetişmiş olurdunuz. Rekata yetişeceğim diye böyle hata yapmamalı. Rekata yetişemese de namaza uyması sahih olmalı. Bunun için de tekbiri ayakta iken almak şarttır.

Sual: İmamın secde-i sehv yapmayacağını salli barikleri okuduğu için bilen mesbuk, imam sağa selam verip sola selam vereceği sırada ayağa kalkmasında mahzur var mıdır?
CEVAP
Mahzur yoktur. Sağa selam vermekle namaz bitmiştir. Sola selam verirken ayağa kalkabilir.

Sual: İmam selam verince mesbuk olan kişi namazını tamamlamak için ayağa kalkıyor. Mescide yeni gelen kimselerin, farz kılan bu mesbuka uymaları caiz midir?
CEVAP
Mesbuka uymak caiz değildir.

Sual: Akşam namazının 2. rekâtında cemaate yetişen ve imamın birinci rekâtta Felak sûresini, ikinci rekâtta Nas sûresini okuduğunu görenin yalnız tamamlayacağı 1. rekâtta hangi sureyi okuması uygun olur?
CEVAP
İstediği sûreyi okur. Mesela Kevser sûresini okur, Fil sûresini okur, Bekara suresini okur.

Sual: Mesbuk imama birinci oturuşta yetişti. İmama uymaya niyetlendi, tekbir aldı elleri bağlamayıp da mı oturacak yoksa elleri bağlayıp da mı oturacak? Tekbiri nasıl alırsa namazı bozulur?
CEVAP
Elleri bağlamaz, hemen oturur. Eğilirken tekbir alırsa namaza başlamamış olur.

Sual: İkindi namazının son rekatına yetişen seferi mesbuk, imamın mukim olduğunu zannederek dört kılıyor. Mahzuru oldu mu?
CEVAP
Kasten kılmadığı için mahzuru olmaz.

Sual: Mesbukun farz olan oturuşu, kendi son oturuşu mudur?
CEVAP
Evet.

Sual: Namaza geç gelip birinci rekata yetişemeyen, imam selam vermeden önce kalkabilir mi?
CEVAP
İmamın selamını beklemek vaciptir. İmam selam vermeden önce kalkmak tahrimen mekruhtur.

Eğer mesbuk daha fazla bekleyince namazı fâsid olacaksa, o zaman kalkar. Mesela kendi namazını tamamlarken güneş doğma tehlikesi varsa veya mestin mesh müddeti geçecekse veya özürlü olup vaktin çıkıp abdesti bozulacaksa, buna benzer sebeplerle teşehhüd miktarı oturduktan sonra, imamın selamını beklemeden kalkar. (Halebi)

Sual: Cemaate ikinci rekatta yetişen kimse, son rekatta salli barikleri okur mu?
CEVAP
Halebi’de diyor ki: Mesbuk olan [imama birinci rekattan sonra yetişen] kimse, ettehıyyatüyü imamın selam vermesinden önce okuyup bitirirse, şunlardan birini yapar:
1- Kelime-i şehadeti tekrar eder.
2- Ettehıyyatüyü tekrar okur.
3- Sükut eder, yani bir şey okumaz.
4- Salevat-i şerifleri ve Rabbena’yı da okur.
5- İmam selam verdiği zamana yetişecek şekilde Ettehıyyatüyü yavaş yavaş okur. En uygun olanı budur. (Halebi-yi sagir)

Bazı âlimler ise, kelime-i şehadeti tekrar eder kavlini esas almıştır. Tam İlmihalde’de bu kavil tercih edilmiştir. Yine Halebi’de diyor ki: Muktedi, yani mesbuk olmayan, imama vaktinde yetişen kimse, imamdan önce teşehhüdü, salli barik ve duaları okuyup bitirirse, susup bekler. Bunda farklı bir kavil yoktur.

İmama sonradan yetişen
Sual: İmama birinci rekâttan sonra yetişen kimse, imam selam verdikten sonra kıldığı rekâtlarda, imamın açıktan okuduğu zamm-ı sureden, bir veya birkaç önceki sureyi okuyabilir mi?
CEVAP
Evet, sıraya riayet etmeden okuyabilir.

Son safta yer yoksa
Sual: Cemaat farza başladıktan sonra mescide gelen, son safta yer yoksa ne yapar?
CEVAP
Cemaat ayaktaysa, rükûa kadar birini bekler. Kimse gelmezse, rükûa varılmadan önce, öndeki safa sıkışır. Öndeki safa sığmazsa, arkaya, yanına gelmesi için güvendiği birinin omzuna dokunur. Güvendiği kimse yoksa en arkada yalnız durur. Cemaat oturuyorsa, o zaman son safta yer olmasa da, kimseyi yanına çağırmaz, en arkada yalnız durur.

Sübhaneke okumak
Sual: İmama ikinci rekâtta yetişip Sübhaneke’yi okuyan kimse, imam selâm verdikten sonra ayağa kalkınca, tekrar Sübhaneke okur mu?
CEVAP
Namazı tamamlarken kıyam bakımından birinci rekâttan başlanıldığı için Sübhaneke okunur.