Sual: Namazın vacibleri nelerdir?
CEVAP
Namazın vacipleri şunlardır:
1- Fatiha suresini okumak.
2- Fatihadan sonra bir sure veya en az üç kısa âyet okumak.
3- Fatihayı sureden önce okumak.
4- Fatihadan sonra okunan sureyi, farzların birinci ve ikinci rekatlarında, sünnetlerin her rekatında okumak.
5- Secdeleri birbiri ardınca yapmak.
6- Fatihayı sünnet ve vacip namazların her rekatında bir kere okumak.
7- Üç ve dört rekatlı namazların ikinci rekatında oturmak.
8- İkinci rekatta teşehhüdden fazla oturmamak.
9- Secdede burnu alnı ile beraber yere koymak.
10- Teşehhüdde iken Ettehıyyatüyü okumak.
11- Tadil-i erkana riayet etmek.
12- Namazın sonunda, selam vermek.
13- Vitir namazının son rekatında, Kunut duası okumak.
14- Bayram namazlarında tekbir getirmek.
15- İmamın sabahın farzını, cuma, bayram, teravih ve ramazanda vitri kıldırırken, bir de akşamla yatsının farzının ilk iki rekâtında yüksek sesle okuması.
16- İmamın ve yalnız kılanın öğle ve ikindi farzlarında ve akşamın üçüncü, yatsının üçüncü ve dördüncü rekatlarında sessiz okuması.
Namazın iadesi
Sual: Mekruh olarak kılınan namazın iadesi vacib midir?
CEVAP
Namazın vaciblerinden birini terk etmek, tahrimen mekruh olur. Namaz sahih olur ise de, vacib terk edildiği için günah olur. Bu namazı iade etmek, yani tekrar kılmak vacibdir.
Namazın müekked sünnetlerinden birini terk etmek de, tahrimen mekruhtur. Böyle mekruh kılınan namazı, iade etmekse, vacib değil, sünnettir.
Sual: Seadet-i Ebediyye’de, (Farzların 3. ve 4. rekatlarında Fatiha okumak sünnettir. Vacib diyenler de olmuştur) deniyor. Yani üçüncü veya dördüncü rekatlarda hiçbir şey okumadan biraz bekleyip rüku’a eğilsek namaz sahih olur mu?
CEVAP
Sünnet dendiğine göre sünneti terk etmek mekruh olur. Vacib diyen âlimlere göre ise, Fatiha okumadan kılınan namazın iadesi vacib olur.
Maliki ve Şafii’de, her rekatta fatiha okumak farzdır. Taklit edenin okuması farzdır.
Sual: Hanefide namazın sonunda selam verip namazdan çıkmak farz mıdır vacib midir?
CEVAP
Müftabih kavil vacibdir. Kendi ihtiyarı ile namazdan çıkmak, İmam-ı a’zama göre farzdır. İmameyne göre farz değildir.
Bir kimse namazın sonunda teşehhüd miktarı oturduktan sonra kasten namaza aykırı bir iş yapsa, mesela gülse, konuşsa, yiyip içse namazı sahih olur. Fakat elinde olmadan abdesti bozulsa, bu durumda imameyne göre yine namaz tamam olur. İmam-ı a’zama göre, hemen abdest alarak gelip selam vererek kendi ihtiyarı ile namazdan çıkması gerekir. Fetva İmameynin kavlidir.
Gündüz ve gece namazları
Sual: Hangi namazlarda açıktan okumak caizdir?
CEVAP
Namazda Kur’an-ı kerim okumaya kıraat denir. Kendi işitecek kadar sesli okumaya, hafî yani gizli okumak denir. Yanında olan kimselerin de işitecekleri kadar sesli okumaya, cehrî yani açıktan okumak denir.
İmamın, sabahın iki rekât farzında, akşamla yatsının ilk iki rekâtında, Fatiha ile zamm-ı sureyi açıktan okuması vacibdir. Unutarak gizli okursa secde-i sehv gerekir.
Tek başına kılan kimse ise, açıktan okunan bu namazlarda muhayyerdir. Yani dilerse açıktan okur, dilerse gizli okur. Açıktan okumak evladır, daha iyidir.
Kazaya kalan, aynı günün sabah, akşam ve yatsı namazları cemaatle kılınıyorsa, imam, vaktinde kılınan gibi açıktan okur.
Vitir namazı da, vaktinde kılınsın veya kaza edilsin, Fatiha ve zamm-ı sure açıktan okunabilir. Kunut duaları açıktan okunmaz.
Tek başına gece Evvabin, Teheccüd gibi nâfile namaz kılan serbesttir, gizli veya açıktan okur, fakat öğle ikindi gibi gündüz kılınan namazlarla, kuşluk gibi nâfile namazlarda gizli okumak vacibdir. (Hindiyye)
Bir kimse, yalnız başına akşam, yatsı veya sabah namazını kılarken, Fatiha’nın bir kısmını okuduktan sonra, bir başka şahıs gelip, o kimseye uyarsa, imam Fatiha’yı açıktan ve tekrar yeni baştan okur. (Hindiyye)
Bir kimseye Fatiha’nın tamamını veya birazını gizli okuduktan sonra imam olursa, Fatiha’yı açıktan tekrarlar, çünkü cemaat olunca geri kalan kısmını sesli okumak vacib olur. Bir rekâtta kıraatin yarısını açıktan, yarısını gizli okuması çirkin olur. Açıktan okunarak tekrarlanması bundandır, yani o kimse sureyi bitirirken imam olsa, hem Fatiha’yı hem sureyi açıktan tekrarlar. (İbni Abidin)
Akşam ve yatsının sünnetlerini kılarken kazaya da niyet eden, açıktan okuyabilir. Gece kılınan Evvabin veya Teheccüd gibi nâfile namazları kılarken, kazaya da niyet eden, açıktan okuyabilir.
Açıktan okumak erkekler içindir. Kadın, hiçbir namazda, yanında kimse olmasa da, sesli okuyamaz. (Redd-ül muhtar)
Kunut tekbiri vacib midir?
Sual: Kunut tekbiri getirmek vacib midir?
CEVAP
Kunut tekbiri İmam-ı a’zama göre vacib, İmameyn’e göre sünnettir. (Redd-ül-muhtar, Bahr-ür-râık, Nimet-i İslam)
Bu tekbir unutulursa secde-i sehv gerekmez. Kunut duaları unutulursa secde-i sehv gerekir.
Vacibi terk etmek
Sual: Namazda müekked sünnetleri ve vacibleri terk etmek tahrimen mekruh olduğu, sünnet terk edilerek kılınmış namazı iade etmenin sünnet, vacib terk edilerek kılınan namazı da, iade etmenin vacib olduğu kitaplarda yazılıdır. Fâtiha vacibini terk etmekle, zammı sûre vacibini terk etmek arasında fark var mıdır?
CEVAP
Evet, vardır. Fâtiha ve zamm-ı sûre okumak vacibdir. Fakat Fâtiha’nın vacibliği daha kuvvetlidir. Fâtiha terk edilse, namazın iadesinin vacibliği daha kuvvetlidir. (Dürer Gurer)
Ettehıyyatü okumak
Sual: Teşehhütlerde oturmak ve Ettehıyyatü okumak vacib midir?
CEVAP
Birinci teşehhütte oturmak vacib, ikinci teşehhütte Ettehıyyatü okuyacak kadar oturmak, farzdır. Birinci teşehhütte Ettehıyyatü okumak sünnet, ikincide ise vacibdir. Birinci teşehhütte Ettehıyyatü okumaya vacib diyen âlimler de olmuştur.
Sual: Bir kimse, namaz kılarken, namazın içindeki vacipleri bilerek yapmasa, namazına bir zarar gelir mi?
Cevap: Namazın içindeki vaciplerden birini bilerek yapmamak, namazı bozmaz ise de günah olur. Bu vacipleri unutarak yapmayan, secde-i sehiv eder.
Sual: Namazın son oturuşunda Ettehıyyâtü duasını okumanın rüku ve secdelerde bir miktar durmanın hükmü nedir?
Cevap: Son rekatta otururken, Ettehıyyâtü okumak, rükuda ve iki secdede sübhânallah diyecek kadar hareketsiz durmak vacip, daha çok durmak sünnettir.
Namazın içinde vacip olanlar
Sual: Namaz kılarken vacip olarak yapılması gerekenler nelerdir?
Cevap: Namazda Fatiha okumak, Fatihadan sonra bir sûre veya âyet okumak, Fatihayı ve zamm-ı sûreyi farzların birinci ve ikinci rekatlerinde, vacip ve sünnetlerin her rekatinde okumak, secdeleri birbiri ardınca yapmak, ikinci rekatte teşehhüt miktarı oturmak, son rekatte otururken, Ettehıyyâtü okumak, rükuda ve iki secdede ta'dîl-i erkân, yani sübhânallah diyecek kadar hareketsiz durmak vacip, daha çok durmak sünnettir, kavmede ve celsede tumânînet, sübhânallah diyecek kadar durmak, namaz sonunda esselâmü... demek, kunut duası okumak, imamın, sabah, cuma, bayram, teravih, vitir namazlarında ve akşam ile yatsının ilk iki rekatinde yüksek sesle okuması, imamın ve yalnız kılanın öğle ve ikindi farzlarında ve akşamın üçüncü, yatsının üçüncü ve dördüncü rekatlerinde hafif sesle okumaları vaciptir. Bezzâziyyede deniyor ki:
“Hafif sesle okuyanı bir iki kişinin işitmesi mekruh olmaz. Sesli okumak, çok kişinin işitmesi demektir.”