Aziz ve zelil

Sual: Aşağıdaki hadislerde aziz ve zelil geçiyor. Bunları açıklar mısınız?
CEVAP
Aziz; izzetli, şerefli demektir. Zelil; hor, hakir, alçak, rezil demektir.

(Kullara dayanarak izzet kazanmaya çalışanı Allah zelil eder.) [Hâkim] (İnsanları, dinin emrine aykırı olarak memnun ederek, şeref kazanmak isteyen rezil perişan olur.)

(Hak için zelillik, bâtıl için azizlikten iyidir. Bâtıl ile aziz olmak isteyen zelil olur.) [Deylemi] (Dinin emrine uyarak yaşarken zelil olmak, dine aykırı iş yaparak aziz olmaktan iyidir.)

(Allah’a ibadet ile nefsini zelil eden, günahta şeref arayandan daha aziz olur.) [Ebu Nuaym] (Dinin emrine uyarak zelil olmak, haram işleyerek itibar kazanmaya çalışmaktan üstündür.)

(Allah’ın emrini aziz edeni Allah aziz eder.) [Deylemi] (Allah’ın emrine uyanlar aziz, şerefli olur.)

(Allahü teâlâ bir kimseyi cehaletle aziz etmez, ilimle de zelil etmez.) [Askeri] (Cahil aziz olamaz, farz-ı ayn bilgilerini öğrenen aziz olur.)

(Nefsini hor gören dinini kıymetlendirmiş, nefsini aziz gören dinini horlamış olur. Din azizdir. Nefsini besleyenin dini zayıflar, dinini besleyenin, nefsine zarar gelmez.) [Ebu Nuaym] (Nefsimiz, her zaman günah olan, kendi zararına olan şeyleri ister. Dinin emrine uyan nefsinin zararından kurtulur. Nefsine uyan da, dinine zarar vermiş olur.)

(Sultanını zelil etmek için koşan ilk fırkayı kıyamette önce Allah zelil edecektir.) [Deylemi] (Sultana isyan etmemek, Ehl-i sünnet itikadı arasına girmiştir. İsyancı dünya ve ahirette zelil olur.)

(Bir sultanı zelil etmeye kast eden kavmi, kıyamette ilk önce Allah zelil eder.) [Nesai] (Sultanı kötülemek, anarşiye sebep olur. Anarşi çıkaranı da Allah ahirette hesaba çeker.)

(Allah beni Müslümanları aziz, kâfirleri zelil kılmak için gönderdi.) [İ.Asakir] (Çünkü İslamiyet aziz, kâfirlik zelildir.)

(Zulme uğrayana gücü yeterken yardım etmeyeni, Allah kıyamette herkesin gözü önünde zelil eder.) [İ. Ahmed] (Gücü yeten, fitne çıkarmadan zulme mani olmalı, mazluma yardım etmeli.)

(Bir Müslümanın gıybeti yapılır da, gücü yeterken ona yardım etmeyeni Allah dünya ve ahirette zelil kılar.) [İbni Ebid-Dünya] (Müslümanın gıybeti yapılırken, mani olmaya çalışmalı, buna imkan yoksa, bir bahane ile çıkıp gitmeli. Bu da imkansız ise, konuşanı tasdik etmemeli, demek öyle diyerek onun konuşmasına fırsat vermemeli.)

(Allah’ın rezil ettiği kimseye ilim ve edep nasip olmaz.) [Cami-us-sagir] (İlim ve edepten uzak olan, dünya ve ahirette rezil olmuş demektir.)

(Borç, bir bayraktır. Allah, birini zelil etmeyi dilerse onu, o kişinin boynuna asar.) [Hâkim] (İktisat edip, israf etmemeli. Lüzumsuz yere borçlanan zelil olur. Ödemek niyetiyle borçlananın da yardımcısı Allah’tır.)

(Musa aleyhisselam, Allahü teâlâya, “Kim daha azizdir” diye sordu. Allahü teâlâ, “Kudreti var iken arkadaşını affeden” buyurdu.) [İ. Asakir] (İntikam almaya gücü yeterken, Müslüman arkadaşını affetmek büyük şeref oluyor.)

(Allah, nimet verdiği kulunun üzerinde bu nimetinin alametinin görülmesini ister, zilleti ve zelil görüneni sevmez.) [Beyheki] (Makam ve mevki sahibi bir zenginin, cimrilik etmesi, eski elbiseler giymesi uygun olmaz.)