İadeyi gerektirmeyenler

Sual: Namazı iade etmeyi, yani tekrar kılmayı gerektirmeyen durumlar hangileridir?
CEVAP
Bazıları şunlardır:
1- Kıbleyi bilmeyen, araştırır. Karar verdiği yöne doğru kılar. Sonradan, yanlış olduğunu anlarsa, namazı iade etmez, çünkü araştırarak kılmıştır.

2- İmam doğru kıldık derse, cemaat ise yanlış kıldık derse, imam kendine güveniyorsa veya bir şahidi olursa, namaz tekrar kılınmaz.

3- Tertip sahibi olanın kaza borcu olursa, önce kazayı kılıp, sonra vaktin farzını kılar. Önceki vaktin namazını kılmadan, vakit daraldı sanarak vaktin namazına başlarken veya namaz içindeyken, önceki vakti kılmadığını unutursa, namazdan sonra hatırlasa da, kıldığı namazı sahih olur; çünkü unutmak özürdür. Tekrar kılmak gerekmez.

4- Suyu araştırıp teyemmüm ederek namaz kıldıktan sonra, suyu görse, namazını iade etmez.

5- Hastalık sebebi, malın çalınmak tehlikesiyle veya gemide batmaya sebep olursa veya yırtıcı hayvan, düşman görmek tehlikesi varsa, iki namazı cem eder. Cem edemezse, farzı da gücü yettiği tarafa doğru kılar ve namazı artık iade etmez, çünkü bu özürlere kendisi sebep olmamış, semavi yani gayr-i ihtiyari, elinde olmadan meydana gelmiştir.

6- İki elinin ve iki ayağının, yıkaması farz olan yerleri kesik olanın, yüzü de yara ise, teyemmüm edemeyeceğinden abdestsiz kılar ve kıldığı namazı iade etmez.

7- Elbisenin veya vücudun bir yerine necaset gelse, bu yeri bulamasa, zannettiği yeri yıkasa temiz olur. Namazdan sonra, necis olan yer meydana çıksa, kıldığı namazı iade etmez.

8- Dörtte birinden azı temiz olan örtüden başka bir şey bulamayan kimsenin, bu örtüyle kılması veya oturup ima ile kılması caizdir. Dörtte biri temiz olan örtüyle, ayakta kılması gerekir ve kıldığı namazı iade etmez.

9- Seferi olan, bir mil içinde, içmeden fazla su bulamazsa, namazını necasetli örtüyle kılar ve kıldığı namazı iade etmez. [Bir kara mili, 1609 metredir.]

10- Namazı kıldığında şüphe edenin, vakit çıktıysa tekrar kılması gerekmez. (Seadet-i Ebediyye)

Unutarak yanlış yapmak
Sual: Namazda bilmeden yanlış yaparsak mesela abdestsiz kılsak yahut dört yerine üç veya beş rekât kılsak, bunları sonra hiç hatırlamasak bu namaz sahih olur mu?
CEVAP
Evet, sahih olur. Çünkü unutmak özürdür. Bir hadis-i şerif:
(Allahü teâlâ, ümmetimin yanlışlıkla, unutarak işlediği günahları affetmiştir.) [İbni Mace]

Biz, namazı doğru olarak, şartlarına uygun da kılsak, abdestli veya abdestsiz de kılsak, dört yerine üç veya beş de kılsak, Cenab-ı Hakk’ın bunda bir kârı veya zararı olmaz. İbadeti düzgün yapmanın faydası bizedir. Biz, emre uyarak yapmalıyız. Mesela cünüp olan, su bulamazsa teyemmüm eder. Allah'ın emrine uyduğumuz için su ile yıkanmış gibi temiz olur, namazımızı kılarız. Yaparken bilmeden yanlış yaparsak, unutursak, bunda bir kasıt olmadığı için affediliyoruz. Bu da Allahü teâlânın bize büyük bir ihsanıdır.

Hazânet-ül fıkh kitabında diyor ki: İmam, namazdan sonra, abdestsiz olduğunu hatırlarsa, abdest alıp, yeniden namazını kılar. Cemaatin yeniden kılması vacib değildir. Abdestsiz namaz kıldığını, cemaate duyurması da vacib değildir ve bildirmezse günaha girmez. (Rıyâd-ün-nâsıhîn)

Demek ki, abdestsiz namaz kıldıran imama uyup da, imamın abdestsiz olduğunu bilmeyenlerin namazları sahih oluyor. İmam, cünüp olsa da böyledir. Bir hadis-i şerif:
(İmam, namazdan sonra cünüp olduğunu hatırlasa, namazı yeniden kılar, cemaatin namazı ise tamamdır.) [Buhârî]