- Z -

368 — ZAHİDİ: Muhtar bin Mahmud, Hanefi fıkıh âlimlerindendir. İran’da Harezm’de doğup, 1259 senesinde vefat etti. Havi, Mücteba, Kuduri şerhi kitapları çok kıymetlidir. Kınye-tül-fetava kitabında zaif bilgiler de vardır.

369 — ZAHİD-ÜL-KEVSERİ: Muhammed Zahid bin Hasen, sultan Vahideddin han zamanında, Şeyh-ul-İslam Mustafa Sabri efendinin ders vekili idi. Kafkasyalı çerkestir. 1878 de doğup, 1951 de Mısır’da vefat etti. Zamanının tefsir, hadis ve fıkıh âlimi idi. Vehhabiliği red eden Esseyf-üs-sakil kitabı ile Makalatı çok kıymetlidir. Elişfak ala ahkam-ıt talak kitabı Kahire’de ve İrgamül-merid kitabı Hakikat Kitabevi tarafından İstanbul'da basılmıştır. Hüsn-üt-tekadi kitabında Şah Veliyyullahı tenkit etmektedir.

370 — ZAHİRÜDDİN-İ HAREZMİ: Ahmed bin İsmail Zahirüddini Timur-taşi Harezmi, 1204 de vefat etmiştir. Hanefi fıkıh âlimlerindendir. İmam-ı Muhammedin Camius-sagirini şerh etmiştir.

371 — ZEBİDİ [Zübeydi]:Ahmed bin Ahmed, 1488 de vefat etti. Tecrid-üs-sarih adındaki iki cilt Buhari muhtasarı meşhurdur. Şerkavi ve İbni Kasım-ı Gazzinin haşiyeleri ile birlikte 1928 de Mısır’da basılmıştır.

372 — ZEHEBİ: İmam-ı Ebu Abdullah Şemseddin Muhammed bin Ahmed bin Osman bin Kaymaz Türkmani Mısıri, hadis ve tarih âlimlerindendir. 1274 de Şam’da doğup, 1348 de Mısır’da vefat etti. Eserlerinden Mizan-ül itidal, oniki cilt Tarih-ülİslam, Tecrid fi-esmai Sahabe ve Es-sayfa fi-menakıbi Ebi Hanife kitapları vardır. Et-tıbbün-Nebevi çok faydalı olup, İbrahim Ezrakın Teshil-ül-menafii hamişinde olarak Mısır’da ve 1975 de İstanbul'da basılmıştır. Tecrid Beyrut’ta, Mektep-üt-ticaride satılmaktadır. İbni Teymiyye’nin talebesidir.

373 — ZEMAHŞERİ: Zimahşeri de denir. Allame Ebül-Kasım Mahmud Carullah bin Ömer, tefsir, fıkıh ve lügat âlimi idi. Mutezile mezhebinde idi. Ölürken tevbe ettiği söylenmektedir. 1074 de Harezmde Zemahşer kasabasında doğup, 1144 de Cürcaniyyede vefat etti. Belagat ilminde çok yüksek idi. Esas-ül-belaga kitabı iki cilttir. Mısır’da basılmıştır. Mukaddeme-tül edep lügat kitabı, 1705 de Bursada Muradiyye medresesi müderrisi tarafından türkceye tercüme edilmiş, İstanbul'da basılmıştır. Keşşaf tefsiri Kur'an-ı kerimin belagatini göstermekte bir şaheserdir. Hanefi mezhebine göre ibadet ederdi. Kuduri muhtasarını şerh etti. İmam-ı a’zam Ebu Hanifenin menakıbını yazdı. Ayasofya camii hakkında da bir risalesi vardır. Bir ayağı kırık, takma idi. Mekke-i mükerremede beş yıl kaldı. Bunun için Carullah denir.

374 — ZENBİLLİ ALİ EFENDİ: Osmanlı Şeyh-ul-İslamlarının sekizincisidir. Karamanlıdır. Mevlana Muslih-uddin efendinin talebesi ve damadıdır. 1502 de Şeyh-ul-İslam oldu. 1526 da vefat edinceye kadar ikinci Bayezid ve Yavuz sultan Selim ve Kanuni sultan Süleyman zamanlarında, bu makamda başarı ile çalıştı. Yavuz sultan Selimin şiddetli hareketlerini bile teskine muvaffak oldu. Zühd ve takvası ve istikameti ile şöhret yaptı. İbni Kemal Ahmed Şemseddin efendi, kendisine halef oldu. Cemali ismini kullanırdı. El-muhtarat fıkıh kitabı çok kıymetlidir. Zeyrek yokuşundaki türbesindedir.

375 — ZERKANİ: Muhammed bin Abdulbaki Ezheri, Mısır’da, Maliki hadis ve fıkıh âlimlerindendir. Babası gibi, Zerkani adı ile meşhurdur. 1645 de Zerkan’da doğup, 1710 da vefat etti. İmam-ı Malikin Muvattaını ve Kastalaninin Mevahibini şerh etti. Bu, sekiz cilt olup, 1911 senesinde Mısır’da ve 1973 de Lübnanda basılmıştır.

376 — ZERKEŞİ: Bedreddin Muhammed bin Behadır, Şafii fıkıh âlimidir. 1344 de doğup, 1391 de Mısır’da vefat etti. Şam’da kadı idi. Ukud-ül-ceman fi-vefiyyatil-ayanı meşhurdur.

377 — ZEYD BİN SABİT: Eshab-ı kiramın büyüklerindendir. Hazrec kabilesindendir. Hicrette on yaşında idi. Babası dört sene önce ölmüştü. Hendek ve sonraki gazalarda bulundu. Feraiz ilminde derin bilgisi vardı. Süryani öğrenmesi emir olundu. Resulullahın komşusu idi. Vahy gelince, Resulullah buna adam gönderir, çağırır, vahyi yazardı. Deve ve Sıffinde ictihadı, Hazret-i Ali’nin ictihadına uymadı. Kur'an-ı kerim toplanırken, kendisi yazdı. [45] veya 55 [m. 674] de vefat etti. Namazını Mervan bin Hakem kıldırdı.

378 — ZEYLAİ: Osman bin Ali, Hanefi fıkıh âlimlerindendir. 1343 de Mısır’da vefat etti. İmam-ı Muhammedin Camiul-kebirini şerh etmiş ve Kenz kitabını şerh ederek Tebyin-ül-hakaık adını vermiştir. Tebyin kitabı, Ahmed bin Muhammed Şelbinin haşiyesi ile birlikte 1895 senesinde Mısır’da ve sonra Beyrut’ta basılmıştır. Şelbi 1621 de Mısır’da vefat etmiştir.

379 — ZİYADİ: Nurüddin Ali bin Yahya Ziyadi, Mısır’daki Şafii âlimlerindendir. 1615 de vefat etti. Minhac şerhine haşiyesi, âlimler arasında çok makbuldür. Muharreri şerh etmiştir.

380 — ZİYAÜDDİN-İ GÜMÜŞHANEVİ: Ahmed Ziyaüddin efendi, 1820 de Gümüşhanenin Emirler mahallesinde doğup, 1893 de İstanbul'da vefat etti. Süleymaniyye camii bahçesindedir. Halidi Bağdadinin talebelerinden Ahmed bin Süleyman Ervadiden 1848 de icazet aldı. İcazet alırken, Halidi Bağdadinin talebelerinden veliy-yi kâmil Abdulfettahi Akri hazır idi. Bab-ı alide Fatıma sultan camii yanında ders verirdi. Çok kitap yazdı. Ramuz-ül-ehadis hadis kitabı çok kıymetlidir.

381 — ZÜBEYR BİN AVVAM: Eshab-ı kiramın büyüklerinden ve aşere-i mübeşşeredendir. Hazret-i Hatice’nin erkek kardeşinin ve Resulullahın halası olan Hazret-i Safiyye’nin oğludur. Onsekiz yaşında dördüncü olarak imana geldi. İslam'da ilk kılıç çeken budur. Bütün gazalarda bulundu. Çok yaralandı. Mısır’ın fethinde de bulundu. Zengin idi. Bütün malını Allah için dağıttı. Eshab-ı kiram şehit olunca, yetimlerine vasi olur, onları beslerdi. Deve vakasında Hazret-i Talha ve Hazret-i Âişe ile birlikte, Hazret-i Ali’ye karşı idi. Harbden çekilip namaz kılarken, İbni Cermuz tarafından 36. senede, şehit edildi. Altmışyedi yaşında idi. Hazret-i Ali bunu işitince, çok üzüldü. Namazını kendi kıldırdı.

382 — ZÜFER: Züfer bin Hüzeyl, Hanefi fıkıh âlimlerindendir. İmam-ı a’zam Ebu Hanifenin talebesindendir. Hicri 110 da İsfehan’da doğup, 158 [m. 775] de Basra’da vefat etti. Zaruret halinde İmam-ı Züferin sözü ile amel caizdir.

383 — ZÜHDÜ PAŞA: Ahmed Zühdü paşa seyyiddir. Mearif nazırı idi. 1901 de vefat etti. Türkçe Mecmuat-üz-Zühdiyye fıkıh kitabı çok faydalıdır. 1894 de İstanbul'da basılmıştır.

384 — ZÜNNUN-I MISRİ: Ebülfadl Sevban bin İbrahim, Sôfiyyei aliyyedendir. Sehli Tüsterinin mürşididir. Mısır’da, tasavvufu ilk olarak açıklayan bu zattır. 860 da vefat etti.

385 — ZÜVAVİ İSA: Maliki fıkıh âlimidir. İbni Teymiyyeyi red eden risalesi ve Müdevvene şerhi meşhurdur. 1342 de Kahire’de vefat etti.